KORYVANTES participation in the International Festival “The Arrow of Ancient Kiev” 4-6 October 2013, Kiev Ukraine

The “KORYVANTES” Association of Historical Studies, by accepting the kind invitation of the Ukrainian Traditional Archery Federation, participated successfully with a 4-member team in the International Traditional Archery Festival named “The Arrow of Ancient Kiev” on 4th to 6th October 2013. The event took place in the reconstructed Medieval Living History Castle “The Kievan Rus Park” in the vicinity of Kiev, 34 km from the city.

The Kievan Rus Park” was created with aim to reconstruct a Slavonic fortified settlement (Kremlin) of the period between the 5th to 8th centuries A.D. with respect to historical authenticity. The general atmosphere reminds you of medieval Russia.

Traditional Archery Training in Thessaloniki , November 2, 2013

On Saturday, November 2, 2013, members of Association Koryvantes  from Northern Greece, held a Traditional Archery training in an open space in the area of Thessaloniki. Our Archers tried shots on close range targets, while tasting series of reconstructed arrows with arrow-heads made of obsidian.

Προπόνηση Παραδοσιακής Τοξοβολίας στην Θεσσαλονίκη, 2 Νοεμβρίου 2013

Το Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013 , μέλη του Συλλόγου μας απο την  Βόρεια Ελλάδα, πραγματοποίησαν προπόνηση Παραδοσιακής Τοξοβολίας σε ανοιχτό χώρο προπόνησης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Οι τοξότες μας δοκίμασαν βολές σε στόχους κοντινών αποστάσεων, δοκιμάζοντας παράλληλα σειρά ανακατασκευασμένων βελών με αιχμές απο οψιδιανό.

Οι ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ στους Διεθνείς Αγώνες Παραδοσιακής Τοξοβολίας "The Arrow of Ancient Kiev", Κίεβο - Ουκρανία, 4-6 Οκτωβρίου 2013

O Σύλλογος Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ , αποδεχόμενος με τιμή την ευγενή πρόσκληση της Ουκρανικής Ομοσπονδίας Παραδοσιακής Τοξοβολίας συμμετείχε με μεγάλη επιτυχία , με μια τετραμελή αποστολή, στο μεγάλο Διεθνές Φεστιβάλ Παραδοσιακής Τοξοβολίας «The Arrow of the Ancient Kiev» στις 4-6 Οκτώβριου 2013. Η διοργάνωση πραγματοποιήθηκε στο «The Kievan Rus Park» ,στην τοποθεσία Oblast 34 χλμ από το Κίεβο.

Περιοδικό " ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ", Τεύχος Νοεμβρίου 2013

Αγαπητοί φίλοι. Στο νέο τεύχος του Περιοδικού "Στρατιωτική Ιστορία", (τεύχος 202 - Νοέμβριος 2013) , και στο τμήμα των ειδήσεων του περιοδικού, θα βρείτε την εκτενή αναδημοσίευση της επιτυχούς συμμετοχής του Συλλόγου μας στους Διεθνείς διαγωνισμούς Παραδοσιακής Τοξοβολίας της Κωνσταντινουπόλεως και Αμάσειας του Πόντου (Ιούνιος 2013).

Ο Οπλίτης - Τοξότης από το μνημείο των Νηρηίδων. Μιά ερμηνευτική προσέγγιση.

Γράφει ο Σπύρος Μπάκας https://uw.academia.edu/SpyrosBakas
μέλος του Συλλόγου Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Η χρήση μικρής ασπίδας από τους τοξότες στην μάχη, ήταν κάτι το οποίο έχει αποτυπωθεί σε πληθώρα αγγείων (1). Ψιλοί όσο και πιο βαριά οπλισμένοι πολεμιστές , χρησιμοποιούσαν για προστασία μικρές ασπίδες προσαρμοσμένες στο χέρι το οποίο έφερε το τόξο . Την χρήση της μικρής ασπίδας υπαγόρευσε η ανάγκη για μια στοιχειώδη προστασία η οποία δεν προσθέτει ένα υπερβολικό βάρος στο χέρι του τοξότη. Παράλληλα του δίνει το πλεονέκτημα της ευελιξίας και την υϊοθέτηση ενός τρόπου πολέμου που απαιτεί συνεχή κίνηση και πολλές βολές, ενώ του επιτρέπει να συγκρουστεί σώμα με σώμα με τους ελαφρά οπλισμένους  μαχητές του εχθρού.

Κατα την επίσκεψη μου στο Βρετανικό Μουσείο τον Μάρτιο του 2013, παρατηρώντας το λεγόμενο “Μνημείο των Νηρηίδων “ (2),  πρόσεξα μια σημαντική λεπτομέρεια.  Ανάμεσα στις διάφορες  απεικονίσεις πολεμιστών τις οποίες αποτελούσαν ιππείς, τοξότες, οπλίτες, ξεχωρίζει μια μορφή η οποία έχει έναν ασυνήθιστο συνδυασμό οπλισμού. Ένας τοξότης ο οποίος φέρει μια μεγάλη οπλιτική ασπίδα (3). Αυτό το οποίο κάνει ιδιαίτερη την συγκεκριμένη ανάγλυφη αναπαράσταση του τοξότη , είναι ο συνδυασμός ενός όπλου το οποίο απαιτεί ευκινησία (τόξο) και μιας μεγάλου μεγέθους ασπίδας, η οποία φαινομενικά θα δυσκόλευε τις κινήσεις του πολεμιστή και θεωρείται κατα κύριο λόγο εξοπλισμός βαρέως πεζικού. Αποτελεί λοιπόν μια μοναδική απεικόνιση  μιας και είναι η μοναδική φορά κατά την οποία η μεγάλη οπλιτική ασπίδα συνδυάζεται εμφανώς και  λειτουργικά με ένα τόξο.

Ο “Οπλίτης-Τοξότης” απο το Μνημείο των Νηρηίδων στο Βρετανικό Μουσείο. Φωτογραφία: Μπάκας Σπύρος

Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ “ΟΠΛΙΤΗ-ΤΟΞΟΤΗ”

Ο εξεταζόμενος πολεμιστής  φέρει ανοιχτό κράνος “αττικού” τύπου με λοφίο, φέρει το τόξο στο αριστερό χέρι ενώ τεντώνει την χορδή με το δεξί, στο ύψος μπροστά από το πρόσωπό του . Η ασπίδα του δεν διακρίνεται να έχει κάποιο επίσημο, ενώ διαθέτει και ένα προστατευτικό παραπέτασμα στο κάτω μέρος της για την εκτροπή βλημάτων τόξου η σφενδόνης. Η ασπίδα του προφανώς θα έχει προσαρμοστεί στον κορμό του με την χρήση μιας τελαμώνας. Η  ασπίδα τον βοηθάει να προστατέψει  το μεγαλύτερο μέρος του σώματός του , καλύπτοντας αποτελεσματικά τον τοξότη από τον λαιμό μέχρι το ύψος της γάμπας. Απο τη στάση του σώματος του μάλλον κάμπτει ελαφρώς  τα γόνατα για να μπορέσει να καλυφθεί πιο αποτελεσματικά πίσω από την ασπίδα.

Η συγκεκριμένη σκηνή  αποτελεί μέρος ενός συμπλέγματος ανάγλυφων απεικονίσεων οι οποίες αναπαριστούν μια εκτεταμένη  πολιορκία και πεζομαχία  , με εμπλοκή οπλιτών, ελαφρών τοξοτών, και ιππέων. Το μεγαλύτερο μέρος των οπλιτών φέρουν ανοιχτά κράνη και λινοθώρακες, γεγονός που μας δίνει το δικαίωμα να υποπτευθούμε ότι και ο εξεταζόμενος πολεμιστής πιθανώς  φοράει και αυτός λινοθώρακα. Στις μετόπες του μνημείου διακρίνονται παράλληλα και  τέσσερις επιπλέον τύποι τοξοτών. Στην πρώτη περίπτωση (4) (εικόνα), η παρουσία δύο τοξοτών οι οποίοι στοχεύουν γονυπετώς υπο μεγάλη γωνία ψηλά στα τείχη, φέρουν κυλινδρικές φαρέτρες στην πλάτη, ανοιχτά κράνη,  ενώ ο ένας από αυτούς φοράει λινοθώρακα. Στην δεύτερη περίπτωση (5) (εικόνα) συναντάμε ενα τοξότη,  ο οποίος φοράει έναν απλό χιτώνα, φέρει κράνος με λοφίο και πολεμάει πλάϊ με έναν οπλίτη, θυμίζοντάς μας έντονα την τακτική της “ένταξης” ή “παρένταξης” κατά την οποία άντρες με εκηβόλα όπλα ενσωματώνονται στο σώμα μάχης για να πλαισιώσουν τους οπλίτες (6). Στην τρίτη περίπτωση (εικονα)  ένας τοξότης ο οποίος φέρει μακρύ χιτώνα (ενδεικτικό Ασιατικής η θρακικής επιρροής (7) ), χωρίς κράνος και τοξεύει έναν οπλίτη ως απεικόνιση μιας μονομαχίας.  Στην τέταρτη περίπτωση (εικονα) δύο τοξότες με μακριούς  χιτώνες μάχονται δίπλα σε οπλίτες σε μια σκηνή πολιορκίας (8).Η έντονη παρουσία τοξοτών στο μνημείο δεν μπορεί να θεωρηθεί ξέχωρη από τις ιδιαίτερες πολεμικές παραδόσεις της περιοχής. H τοξευτική παράδοση στην Λυκία είναι έντονη ήδη απο την εποχή του Χαλκού, ενώ ο Απόλλωνας ως Θεός –τοξότης λατρεύεται ως “Λύκιος” (9) και κατά μια παράδοση εχει τις ρίζες του στην Λυκία (10).

Απεικόνιση “Οπλίτη-Τοξότη” από το Μουσείο της Μπολόνια (500-450 π.Χ) , ο οποίος προετοιμάζεται για μάχη. Φέρει "Χαλκιδικού" τύπου κράνος, χιτώνα ενώ διακρίνεται να περνάει την χορδή στο “σκυθικού" τύπου τόξο του. Δίπλα του διακρίνονται η μεγάλη ασπίδα “οπλιτικού" τύπου και οι περικνημίδες του.

H ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

      Η σπάνια αυτή απεικόνιση και ο ιδιόμορφος τρόπος πολέμου του εξεταζόμενου πολεμιστή, υπαγόρευσε πρώτα την έρευνα της λειτουργικότητας  του σε πρακτικό επίπεδο. Το καλοκαίρι του 2013, έγιναν μια σειρά δοκιμές από τον Σύλλογο Ιστορικών Μελετών Κορύβαντες, στην αποκωδικοποίηση σε πρώτο βαθμό του τρόπου προσαρμογής της ασπίδας στον κορμό του κατόχου. Δοκιμάστηκε τόσο η περίπτωση της μονής προσαρμογής με ανεξάρτητο τελαμώνα (διαμετρική  κατά το κοίλον της ασπίδας πρόσδεση τελαμώνα, (Εικόνα 1) , όσο και η προσαρμογή με ανεξάρτητο τελαμώνα κατά τα πρότυπα των μεγάλων ασπίδων της εποχής του χαλκού (11), ο οποίος διέρχεται  από το κάτω αριστερό μέρος του θώρακα  στο πάνω μέρος της αριστερής ωμοπλάτης, (Εικόνα 2). Οι δοκιμές μας απέδειξαν ότι και οι δύο τεχνικές πρόσδεσης μπορούνε με επιτυχία να υποστηρίξουν βολές ενός “σκυθικού” τύπου τόξου. Πιο συγκεκριμένα  η δεύτερη διαδικασία προσαρμογής της ασπίδας , απέδειξε ότι είναι ίσως πιο λειτουργική , μιας και δίνει την δυνατότητα στον πολεμιστή να αποδεσμεύεται εύκολα από τον τελαμώνα , ενώ παράλληλα του προσφέρει μεγαλύτερη  ελευθερία κινήσεως του κορμού και των άκρων.

      Mία τρίτη τεχνική πρόσδεσης της ασπίδας (Εικόνα 3) την οποία συναντάμε αποκλειστικά σε απεικονίσεις τοξοτών οι οποίοι τοξεύουν με μικρές ασπίδες (12), και η οποία υπαγορεύει το πέρασμα του χεριού που φέρει το τόξο μέσα απο τους εσωτερικούς ιμάντες της ασπίδας, θα πρέπει να απορριφθεί. Αν και έχει σαν πλεονέκτημα την  γρήγορη αλλαγή χρήσης της ασπίδας , εντούτοις το μεγάλο βάρος της  οπλιτικής ασπίδας εμποδίζει την συνεχή τόξευση. Μετά απο μερικές  μόνο τοξεύσεις το χέρι που φέρει το τόξο νιώθει πολύ πίεση και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την σοβαρή αποσταθεροποίηση των βολών.

Εικόνα 1 : Ανάγλυφη αναπαράσταση σε τερακόττα, δύο οπλιτών σε πορεία, από το μουσείο του Λούβρου (600-550 π.Χ). Παρατηρήστε στον αριστερό οπλίτη , την χρησιμοποίηση ανεξάρτητου τελαμώνα για την προσαρμογή της ασπίδας στην πλάτη. Αυτό του δίνει την δυνατότητα της χρησιμοποίησης και των δύο χεριών του (κέρας- δόρυ).

Eικόνα 2: Λεπτομέρεια από το περίφημο Μυκηναϊκό εγχειρίδιο του 16^ου αιώνα π.Χ, το οποίο φιλοξενείται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και  το οποίο απεικονίζει κυνήγι λιονταριού. Παρατηρήστε τον πρώτο και τρίτο πολεμιστή οι οποίοι έχουν  προσαρμόσει στο σώμα τους μια μεγάλη  οκτώσχημη και πυργόσχημη ασπίδα αντίστοιχα. Χρησιμοποιείται τελαμώνας ο οποίος περνάει από την αριστερή πλευρά του θώρακα στην αριστερή ωμοπλάτη δίνοντας στον κάτοχό της μεγάλη δυνατότητα ευκινησίας και χρησιμοποίησης και των δύο χεριών του στην μάχη. Μια απλή τεχνική προσαρμογής της ασπίδας στον κορμό η οποία πιθανώς χρησιμοποιήθηκε και στην περίπτωση του “Οπλίτη-Τοξότη” του μνημείου των Νηρηίδων.

Εικόνα 3: Απεικόνιση πιθανώς Σκύθη τοξότη οποίος φέρει μικρή ασπίδα ,περνώντας το χέρι που φέρει το τόξο μέσα απο τους εσωτερικούς ιμάντες της ασπίδας. Αν και η συγκεκριμένη τεχνική είναι αποτελεσματική σε μικρές και ελαφριές ασπίδες, εντούτοις δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλες ασπίδες “οπλιτικού" τύπου.Το αγγείο είναι της Κλασσικής περιόδου και εκτίθεται στο “Basel Museum of Ancient Art and Ludwig Collection”.

H πειραματική δοκιμή της λειτουργικότητας του τρόπου μάχης του “οπλίτη-τοξότη” του μνημείου των Νηρηίδων συνεχίστηκε αυτή  την φορά σε ένα ακόμα πιο εξελιγμένο πειραματικό επίπεδο. Κατά την διάρκεια του Διεθνούς φεστιβάλ Παραδοσιακής Τοξοβολίας “Biga 2013” στην Τουρκία , επιχειρήθηκε από μέλη του Συλλόγου Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ  μια εμπειρική προσέγγιση στη κατανόηση της φύσης του πολεμιστή.  Εξετάστηκε τόσο η δυνατότητα τόξευσης σε υψηλή ένταση , όσο και η παράλληλη δυνατότητα αντοχής στην διαρκή διήμερη προσαρμογή της ασπίδας στο κορμό. Στη προσπάθεια πειραματικής ανασύνθεσης του οπλισμού και του συνδυασμού χρήσης του κατά την τόξευση χρησιμοποιήθηκε ένας  ανακατασκευασμένος λινοθώρακας “βαρέως τύπου”, με μπρούτζινες φολίδες και μεταλλικά πλακίδια, συνολικού βάρους 12 κιλών. Χρησιμοποιήθηκε παράλληλα μια ανακατασκευασμένη ξύλινη ασπίδα “οπλιτικού" τύπου , βάρους 7,5 κιλών,  διαμέτρου 85 εκατοστών,με μπρούτζινο πόρπακα , δερμάτινο τελαμώνα και εσωτερικούς ιμάντες φτιαγμένους απο λινό. Το τόξο που επιλέχθηκε είναι ένα ανακατασκευασμένο laminate τόξο "σκυθικού" τύπου,μεγάλου μεγέθους, προσομοιάζοντας έτσι σε ένα ποσοστό τις τοξευτικές δυνατότητες όσο και το μέγεθος ενός αντίστοιχου της εποχής του. Η βολές πραγματοποιήθηκαν τόσο με την προσαρμογή ενός χάλκινου κορινθιακού κράνους σε θέση πλήρους φύλαξης, όσο και με την προσαρμογή του σε θέση “ανάπαυσης” στην κορυφή του κεφαλιού.

       Τα συμπεράσματα του πειράματος ήταν άκρως εντυπωσιακά. Η προσαρμογή της ασπίδας στον κορμό, δεν εμπόδισε καθόλου τον τοξότη να ρίξει πάνω από 120 βέλη, σε συνθήκες αγωνιστικής έντασης, μέσα σε διάστημα δύο ημερών. Η σωστά ζυγισμένη τοποθέτηση της ασπίδας μάλιστα, έδινε στον τοξότη μεγαλύτερη ευστάθεια και πιό σταθερή βάση, για την πραγματοποίηση ακόμα  πιο επιτυχημένων βολών.Ο τελαμώνας προσαρμόστηκε κατά τα πρότυπα της "Eικόνας A" (διαμετρική  κατά το κοίλον της ασπίδας πρόσδεση τελαμώνα) , με ένα ανεξάρτητο σύστημα προσαρμογής σε ομφαλούς από χαλκό καρφωμένους στην ασπίδα. Η αποδέσμευση και ανάρτηση της ασπίδας δεν ήταν δύσκολη και πραγματοποιήθηκε ακόμα και από τον ίδιο τον τοξότη, ενώ η ελαφριά κλίση της ασπίδας του παρείχε προστασία τόσο στην πλάγια όσο και στην  πίσω πλευρά. Τέλος ,η  ασπίδα και ο λινοθώρακας δεν εμπόδισαν καθόλου τον τοξότη να δοκιμάσει επιτυχώς βολές σε ημιγονυπετή στάση αλλά και σε στάσεις με κεκλιμένο κορμό έπειτα από ελαφρό βάδην.

Πειραματική δοκιμή της χρήσης Οπλιτικής ασπίδας κατα την διάρκεια τόξευσης απο μέλος του Συλλόγου Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ, συμμετέχοντας στον διεθνή διαγωνισμό Παραδοσιακής Τοξοβολίας «BIGA 2013”,στην Τουρκία. Η εικονιζόμενη χρησιμοποίηση του "Κορινθιακού" τυπου κράνους σε θέση πλήρης φύλαξης αν και είναι ίσως αδόκιμη, έγινε για ερευνητικούς λόγους.

Πειραματική δοκιμή της χρήσης Οπλιτικής ασπίδας κατα την διάρκεια τόξευσης απο μέλος του Συλλόγου Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ, συμμετέχοντας στον διεθνή διαγωνισμό Παραδοσιακής Τοξοβολίας «BIGA 2013”,στην Τουρκία. Παρατηρήστε την χαρακτηριστική ελευθερία κινήσεως των άνω άκρων κατα την τόξευση, και την τοποθέτηση του "Κορινθιακού" τυπου κράνους σε θέση"ανάπαυσης" στην κορυφή του κεφαλιού για βελτίωση του οπτικού πεδίου.

H ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η ερμηνευτική προσέγγιση του συγκεκριμένου πολεμιστή δεν είναι εύκολη. Τα δείγματα για αντίστοιχες απεικονίσεις πολεμιστών είναι περιορισμένα, αλλά αρκετά για να μας αποκαλύψουν ότι ο "Οπλίτης-Τοξότης" του μνημείου των Νηρηίδων δεν αποτελεί απλά μια αυθαίρετη καλλιτεχνική απεικόνιση.   Σε κάθε περίπτωση συγκεκριμένα ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα, σε συνδυασμό με σύγχρονες πειραματικές προσεγγίσεις στον τρόπο πολέμου των πολεμιστών της περιόδου μπορούνε να μας δώσουν πολύτιμα στοιχεία στην προσπάθεια μας να ερμηνεύσουμε τον μυστηριώδη αυτό πολεμιστή. Γιατί ο εξεταζόμενος πολεμιστής είναι βαρύτερα οπλισμένος απο τους υπόλοιπους  χειριστές εκηβόλων όπλων που απεικονίζονται στο Μνημείο ; Γιατί στηρίζεται περισσότερο στη Θωράκιση του και όχι στην ευκινησία του;  Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε τέσσερις κύριες υποθέσεις για την ιδιότητα του “Οπλίτη-Τοξότη” του Μνημείου των Νηρηίδων:

          Α) Η διαφοροποίηση του από τους άλλους τοξότες του μνημείου, και η εμβληματική κατοχή βαρέως οπλισμού ίσως τον καθιστά αξιωματικό των τοξοτών. Μπορεί ίσως να φέρει το βαθμό του τόξαρχου (η τοξάρχη). Ο τόξαρχος είναι ένας διακριτικός  τίτλος ενός διοικητή/αξιωματικού των  τοξοτών ο οποίος εμφανίζεται τόσο από τον Θουκυδίδη στη σύγκρουση Αθηναίων-Αιτωλών (13) , όσο και στον Φλάβιο Αρριανό , ο οποίος περιγράφει την σύγκρουση Μακεδόνων-Θηβαίων (14) .  Ο αξιωματικός πρέπει να επιβλέπει και να καθοδηγεί τους άντρες του άρα θα πρέπει να μένει ακίνητος πιο πολύ χρόνο και κατ’ επέκταση άμεσα εκτεθειμένος στις βολές των αντιπάλων. Ο βαρύς του οπλισμός του επομένως δικαιολογείται λόγω της πρακτικής του ανάγκης να έχει το ρόλο της διεύθυνσης των επιχειρήσεων του σώματος των τοξοτών και της ασφαλής προστασίας του ιδίου από τις μαζικές βολές των αντιπάλων που θα τον στοχοποιούσαν.

         Β) Ο ασυνήθιστος συνδυασμός οπλισμού του πολεμιστή, ίσως υποδεικνύει την ύπαρξη ενός ταχυκίνητου ειδικά εξοπλισμένου τμήματος οπλιτών , το οποίο άλλαζε ρόλους ανάλογα με τις περιστάσεις της μάχης, θυμίζοντας πολύ την ευελιξία των ειδικών δυνάμεων της σύγχρονης εποχής. Η ύπαρξη της βαριάς οπλιτικής ασπίδας μπορεί να χρησιμεύει στην κατά περίσταση πλαισίωση του ως οπλίτης στις γραμμές της φάλαγγας (πίσω γραμμές), ενώ το τόξο επιστρατεύεται όταν οι συνθήκες μάχης απαιτούν να πολεμήσει ως εκηβόλος πολεμιστής πλαγίως και μπροστά από την Φάλαγγα. Μας θυμίζει τον διπλό ρόλο που είχαν αντίστοιχοι Έλληνες πολεμιστές ήδη από την ύστερη εποχή του Χαλκού.  Πιο συγκεκριμένα στην Ιλιάδα του Ομήρου, ο καλύτερος τοξότης των Αχαιών, ο Τεύκρος πολεμάει σαν βαρύ πεζικό μέσα στην φάλαγγα με δόρυ και ασπίδα (15), ενώ όταν οι ανάγκες το απαιτούνε χρησιμοποιεί με αποτελεσματικότητα το τόξο του το οποίο κουβαλάει ο Πανδίωνας (16). Μας θυμίζει έντονα επίσης τις ενδείξεις για την πολύπλευρη λειτουργία του σώματος των εξοπλισμένων Σπαρτιατών τοξοτών που δημιουργήθηκε μετά την οδυνηρή ήττα στην Σφακτηρία (17).  Αν και προγενέστερη της μάχης της Σφακτηρίας, η απεικόνιση ενός τέτοιου Σπαρτιάτη τοξότη από το Βρετανικό Μουσείο, ο οποίος φέρει οπλιτική ασπίδα από την Μόρα των Γερονθρών , ενισχύει αυτή την υπόθεση (18).

         Τέλος, η διπλή του ιδιότητα (οπλίτης /τοξότης) ,ανάλογα με τις ανάγκες της μάχης,  θα μπορούσε να αποτελεί σκόπιμη υιοθέτηση ενός ασύμβατου τρόπου πολέμου για να μπερδέψει ενσυνείδητα τον αντίπαλο. Ένας πολεμιστής ο οποίος  αλλάζει ρόλους κατά την διάρκεια της μάχης προκαλεί σύγχυση στους εχθρούς οι οποίοι δεν μπορούνε να προσδιορίσουν την ιδιότητά του , και επομένως είναι δύσκολο να τον αντιμετωπίσουν.  Η συγκάλυψη της πραγματικής του ταυτότητας και το στοιχείο του αιφνιδιασμού του αντιπάλου , αποτελούνε στοιχεία τα οποία υπο συνθήκες λειτουργούν υπέρ του.

Απεικόνιση “Οπλίτη-Τοξότη” (475-425 π.Χ) απο το μουσείο της Φλωρεντίας. Φέρει φαρέτρα στην πλάτη, ανοιχτό κράνος "Χαλκιδικού" τύπου και διακρίνεται να προσπαθεί να δέσει το “σκυθικού" τύπου τόξο του καθώς πατάει με το αριστερό του πόδι την μεγάλη “οπλιτικού" τύπου ασπίδα. Η ασπίδα του έχει έμβλημα το φύλο συκής, έμβλημα των Ροδίων της Kαμείρου.

Γ) Η συσχέτιση του "οπλίτη-τοξότη" με την πλοκή και την θεματική απεικόνιση του υπόλοιπου μνημείου μας δίνει ίσως επιπλέον στοιχεία για την αποκωδικοποίηση της ταυτότητάς του. Η αναπαράσταση της πολιορκίας η οποία απεικονίζεται στο μνημείο, ενισχύει το επιχείρημα της χρήσης της μεγάλης οπλιτικής ασπίδας, ειδικά για τις ανάγκες τις πολιορκίας. Εν αντιθέσει με τον συνήθη τρόπο πολέμου των συμβατικών τοξοτών που χρησιμοποιούν την τακτική γρήγορης πλήξης και απαγκίστρωσης ,ο συγκεκριμένος “οπλίτης-τοξότης” συμμετέχει σε μια μάχη η οποία διαδραματίζεται κοντά στα τείχη. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται να πλησιάζει  τα τείχη για να έχει καλύτερη στόχευση, αλλά παράλληλα να μην κινδυνεύει από τις βολές των αντιπάλων από τις επάλξεις των τειχών. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί εύκολα με την χρήση της μεγάλης οπλιτικής ασπίδας τόσο κατά την τόξευση ,όσο και κατά τον οπλισμό του βέλους  (γυρίζοντας την πλάτη του και αυτομάτως και την ασπίδα προς τον εχθρό) , κατά τα πρότυπα των μεγάλων Παδοβέζικων ασπίδων (pavice) των Βαλιστροφόρων του ύστερου Μεσαίωνα.

Δ) Βέβαια θα ήταν άστοχο να απoκλείσουμε και την περίπτωση της προπαγάνδας.  Κάτι όχι το σπάνιο στις απεικονίσεις στον Αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Υπάρχει η πιθανότητα αυτός  ο μαχητής να  έπρεπε να αποτυπωθεί στην ανάγλυφη παράσταση για να αναδείξει μια ιδιαίτερη περίπτωση ηρωϊκού ατόμου που έδωσε την νίκη στον ηγέτη του ή ότι οι τοξότες είναι οι “πιστοί υπερασπιστές” του ηγεμόνα και γι’αυτό η οπλιτική ασπίδα παρουσιάζεται με την έννοια του συμβόλου. Παράλληλα  ο καλλιτέχνης με τον πολεμιστή αυτό θα ήθελε να δείξει την ευελιξία  και πολυσυνθετότητα των στρατών της εποχής, τονίζοντας προπαγανδιστικά και υπερβολικά ίσως την εξωτική σύνθεση του στρατού του ηγεμόνα, ενισχύοντας έτσι την φήμη και το κλέος του.

Σπύρος Μπάκας

Σύλλογος Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Παραπομπές:

(1) Ivantchik A.I.‘Scythian archers on archaic attic vases:Problems of interpretation”,p 213
(2) Το λεγόμενο “Μνημείο των Νηρηίδων”, αποτελεί ταφικό μνημείο της ύστερης Κλασσικής Περιόδου (390-380 π.Χ), από την Ξάνθο της Λυκίας το οποίο σήμερα εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο.Πήρε το όνομά του από τις Νηρηίδες, θαλάσσιες-νύμφες των οποίων τα αγάλματα ήταν τοποθετημένα  μεταξύ των στηλών του μνημειώδους τάφου. Χτίστηκε για τον Αρββένα, ηγεμόνα της Λυκίας. Το μνημείο αποτυπώνει μια εκτεταμένη σκηνή μάχης και  πολιορκίας. Το μνημείο έχει κατασκευαστικές  επιρροές απο τους μεγαλοπρεπείς ναούς της μητροπολιτικής Ελλάδος (Βάσσες,Ακρόπολη), αλλά με έντονα τα τοπικά στοιχεία. Για τις κατασκευαστικές επιρροές του μνημείου , περισσότερα εδώ: Lycian Relations with Persians and Greeks in the Fifth and Fourth Centuries Re-Examined ,William A. P. Childs , Anatolian Studies, Vol. 31 (1981), pp. 69-72

(3) First frieze, Block 860

(4) Second frieze, Βlock 872

(5) First frieze, Block 859

(6) Καμπούρης Μ., “Πολεμιστές της Αρχαίας Ελλάδας.Όπλα ,τακτικές, Οργάνωση, στην Κλασσική Ελλάδα”, Εκδόσεις Αλκάλιος (2008),σελ 147-148

(7) Anderson J.K. , Military theory and Practice in the age  of Xenophon, University of California Press (1970), p 36

(8) Second frieze, Βlock 869

(9) Bryce T. R., Lycian Apollo and the Authorship of the "Rhesus", The Classical Journal, Vol. 86, No. 2 (Dec., 1990 - Jan., 1991), pp. 144-149

(10) Brown E.L, In Search of Anatolian Apollo, Hesperia Supplements, Vol. 33, ΧΑΡΙΣ: Essays in Honor of Sara A. Immerwahr (2004),p 254

(11) Howard D.,Bronze age Military equipment,Pen and Sword Publishing (2011),pp112-113

(12) Ivantchik A.I.‘Scythian archers on archaic attic vases:Problems of interpretation”,p 213

(13) TLG,Thucydides Historiae, Book 3, Chapter 98, Section 1, line 3

(14) TLG,Arrianus Hist, Phil, Flavius, Alexandri Anabasis, Book 1,Chapter 8,Section 5,Line 4

(15) Καμπούρης Μ.,“Πολεμιστές της Αρχαίας Ελλάδας.Όπλα,τακτικές,Οργάνωση,στην Κλασσική Ελλάδα”,Εκδόσεις Αλκάλιος (2008),σελ 195

(16) Wees .H.V., Kings in Combat: Battles and Heroes in the Iliad, The Classical Quarterly, New Series, Vol. 38, No. 1 (1988), p 6

(17) Hind A., “It took a humiliating major defeat to convince the Spartans to adopt the bow and arrow”, The Military History Magazine ,Weider History Book Publishing, Issue June/August 2006, pp 12-13

(18) http://koryvantes.blogspot.gr/2013/03/battle-in-shade.html

Προπόνηση Παραδοσιακής Τοξοβολίας στην Αθήνα, 27 Οκτωβρίου 2013

Την Κυριακή 27 Οκτωβρίου 2013 , ο Σύλλογός μας πραγματοποίησε προπόνηση Παραδοσιακής Τοξοβολίας στην περιοχή της Αθήνας. Οι τοξότες μας πραγματοποίησαν βολές σε στόχους κοντινών και μέσων αποστάσεων, δοκιμάζοντας την χρήση ασπιδίσκων κατά την τόξευση.

Traditional Archery Training in Athens, October 27 2013

On Sunday, October 27 2013, our Association held a Traditional Archery Training in the area of Athens. Our archers made shots on close and middle range targets with the use of reconstructed small hoplite-shields.

Cooperation with the Greek Group " Team300TT " for the famous race for powerfull motorcycles "Isle of Man" 2014

Association of Historical Studies KORYVANTES would like to express publicly his thanks and his support of the Greek Group "Team300TT" taking part in the most famous and most demanding race for powerful motorcycles internationally, the Isle of Man 2014.

Team300TT collaborated with the CFC Company and the Living History Association KORYVANTES for the symbolic reconstruction of a copy 5th century B.C. Corinthian helmet, to be used for promoting the Team300TT marketing activities and racing targets.

KORYVANTES Association helped for the final certification of the authentic design and the accuracy of the helmet details. The Greek Company CFC created a unique carbon fiber version of the Corinthinan helmet exclusively for Team300TT, combining respect for history with modern technology.

KORYVANTES Association was asked by Team300TT to scientifically document the relationship of the Isle of Man with the Classical Greek world, as the Isle proudly present on its flag the Triskelis, also the emblem of the Athenian Alcmaeonidae Clan.

https://www.facebook.com/pages/Team300-TT/471183876301071

Συνεργασία με την Ομάδα Team300TT για τον διεθνή αγώνα μηχανών μεγάλων Κυβισμού "Isle of Man".

Ο Σύλλογος Ιστορικών Μελετών "ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ θα ήθελε δημοσίως να ευχαριστήσει και να στηρίξει την Ελληνική Ομάδα Team300TT στον θρυλικό και πλέον απαιτητικό αγώνα για μηχανές μεγάλου κυβισμού παγκοσμίως, που θα λάβει χώρα το 2014 στην Νήσο του Man (Isle of Man).

Η Ελληνική Ομάδα Team300TT σε συνδυασμό με την Ελληνική Εταιρεία Carbon Fiber "CFC" και τον Σύλλογο Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ, συνεργάστηκαν για την συμβολική ανακατασκευή ενός αντιγράφου Κορινθιακού κράνους του 5ου πΧ αιώνα, ως επίσημο σύμβολο της συμμετοχής στον Αγώνα και μέσο προώθησης των στόχων της Ομάδας Team300TT.

Ο Σύλλογος ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ βοήθησε αποτελεσματικά στην τελική πιστοποίηση του αυθεντικού σχεδιασμού και την πιστότητα των επιμέρους τμημάτων του κράνους. Η Ελληνική εταιρεία CFC υλοποίησε την μοναδική αυτή carbon fiber εκδοχή του Κορινθιακού κράνους αποκλειστικά για την Team300TT, παντρεύοντας τον σεβασμό στην ιστορία με την σύγχρονη τεχνολογία.

Ο Σύλλογος ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ επίσης συνεργάσθηκε με την Ομάδα Team300TT, για την επιστημονική τεκμηρίωση της σχέσης της Νήσου του Man με τον Κλασσικό Ελληνικό κόσμο, καθώς η Νήσος φέρει περήφανα ως σύμβολό/σημαία την Τρισκελίδα της Φρατριάς των Αλκμαιωνιδών.

https://www.facebook.com/pages/Team300-TT/471183876301071?ref=stream&hc_location=stream

Περιοδικό "ΜΑΧΕΣ & ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ" τεύχος Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 2013

Αγαπητοί φίλοι , στο περιοδικό "ΜΑΧΕΣ & ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ" , τεύχος Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 2013 φιλοξενείται ένα εξαιρετικό άρθρο του Ερευνητή και μέλους του Συλλόγου μας Κου Στέφανου Σκαρμίντζου με τίτλο "H Mάχη της Πελαγονίας 1259".

Το θέμα του άρθρου είναι η μεγάλη νίκη των Βυζαντινών κατά των Φράγκων που έσπασε τη δύναμη του Πριγκιπάτου της Αχαϊας κι έφερε ξανά την Δύναμη των Ελλήνων στην Πελοπόννησο επιτρέποντας έτσι την ανάκτηση της Βασιλεύουσας και την μερική ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Το άρθρο που αφηγείται τις ένδοξες στιγμές του Μεσαωνικού Ελληνισμού κοσμείται με φωτογραφίες μελών του Συλλόγου μας που αναπαριστούν την εμφάνιση των μαχητών της περιόδου.

Επίσης το περιοδικό αναδημοσιεύει, στο τμήμα ειδήσεων που αφορούν ιστορικά θέματα ,τη έφιππη ανάβαση του όρους Οίτη που πραγματοποιήθηκε απο το Σύλλογό μας στις 10 - 11 Αυγούστου 2013 με σκοπό την προετοιμασία για την μελέτη συμπερασμάτων για την χρήση του ιππικού ως όπλο ελιγμού διαμέσου ορεινών όγκων στον Ελλαδικό χώρο. Πρόκειται για μια σχετικά άγνωστη διάσταση χρήσης του Ιππικού από Ελληνικούς Στρατούς, πλην όμως διαχρονικής.

Fencing and Traditional Archery Training in Athens and Thessalonica, Sunday 20th October 2013

On Sunday October 20th 2013 the weekly training session of the Association of Historical Sudies “KORYVANTES” took place successfully in Athens and Thessalonica.

In our training ground in Athens, our Association’s members had the chance to train in the use of the medieval long sword under the technical direction of the fencing instructor Mr. George Georgas. The trainees continued with a Traditional Archery session, taking shots at medium range targets while also testing part of our new equipment.

In our open-space training ground in Thessalonica, our Association’s members trained in Traditional Archery while using various target types, in a meeting that was also been tried shots on experimentally reconstructed Neolithic Era arrows.

Athens:

Thessalonica: