ΠΕΡΣΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Γραφει ο φίλος του Συλλόγου μας, Καθηγητής  Δρ. Μανουσος Καμπούρης

Μια ελάχιστα κατανοητή διάσταση των Μηδικών, και ειδικά της εκστρατείας του Ξέρξη είναι η ηθικοψυχολογική. Ο Ξέρξης ήταν ένας επηρμένος, μεγαλοφυής μεγαλομανής και φανατικός θρησκευτικός ζηλωτής. Οι ιδιότητες αυτές τον καθιστούσαν εξαιρετικά ικανό για Μεγάλο Βασιλιά, καθώς έπρεπε να εμπνέει ιερό σχεδόν δέος με απάνθρωπα σκληρά μέτρα και αδίστακτες πρακτικές, αλλά δημιουργούσαν προβλήματα στην αντιμετώπιση ενδεχομένων που άπτονταν της τέχνης της διαλεκτικής σύγκρουσης. Η εικόνα που είχε για τους αντιπάλους του μπορεί να μην ήταν μακριά από αυτή που έχουμε εμείς για τα γεγονότα της εποχής, και ήταν εξίσου λανθασμένη. Άλλωστε, πολιτιστικά είμαστε πολύ εγγύτερα στην αχαιμενική αυτοκρατορία εδώ και αιώνες, απ’ όσο στην κλασσική Ελλάδα!

Αναπαράσταση  Βαριά οπλισμένου Οπλίτη της Κλασσικής Περιόδου, ο οποίος φέρει ενισχυμενο με μπρουτζινες και χάλκινες φολίδες λινοθωρακα  και ξύλινη ασπίδα τύπου "Οπλον" . Συλλογος Ιστορικών Μελετων ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Από την περσική οπτική γωνία, οι Έλληνες ήταν πολιτικώς και κοινωνικώς υπανάπτυκτοι, αφού δεν σχημάτιζαν ενιαία πολιτική οντότητα και δεν είχαν φτάσει στην πολιτειακή ολοκλήρωση της βασιλείας, πελαγοδρομώντας μεταξύ ολιγαρχίας, τιμοκρατίας, ισοκρατίας ή αριστοκρατίας. Για τον Ιούλιο Καίσαρα, θα μπορούσαν να είναι αντίστοιχοι με τους Γαλάτες του 1^ου πχ αιώνα. Η πενία τους τους κατέτασσε στους πολιτιστικώς οπισθοδρομικούς, όπως θα έλεγε οποιοσδήποτε σημερινός λάτρης του Υλικού Πολιτισμού, κάτι σαν ευγενείς αγρίους ή γραφικούς αρνητές. Η φιλοσοφία, οι γυμνικοί και μουσικοί αγώνες και η επική ποίηση έδειχναν έναν γραφικό πρωτογονισμό, όπως άλλωστε θεωρούσαν και οι θιασώτες της πρωτοβιομηχανικής εποχής τις πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες των διαφόρων-αγρίων- λαών που κατακτούσαν, με βασικό μάλιστα κριτήριο την πολυπλοκότητα ένδυσης!!! Η ηθική τους, με τις προδοσίες και την υποκρισία τους (αθέτηση εθελούσιας υποταγής των Αθηνών στο Δαρείο, Ιωνική Επανάσταση) αλλά και με την αλαζονεία τους (τελεσίγραφο Σπάρτης στον Κύρο) που συνοδευόταν από εθελοδουλεία, υποκρισία, εκδικητικότητα, μισαλλαδοξία και δειλία (συμπεριφορά Ιστιαίου και Ιππία) τους κατέτασσε στον κόσμο των ύπουλων και αναξιόπιστων αγρίων, που δεν έχουν ηθική συνείδηση για να εδραστεί η Συνέπεια, η φερεγγυότητα και η ειλικρίνεια.

 Όμως το χειρότερο στον ψυχισμό αυτών των κερδοσκόπων, αφερέγγυων και τελικά απολίτιστων φυλών είναι η θρησκεία τους: αυτή στα μάτια του μονοθεϊστή και θρησκευτικού ζηλωτή Ξέρξη, ήταν βρωμερή, ανήθικη και πρωτόγονη όπως ακριβώς συνέβαινε με τις ινδιάνικες και ασιατικές θρησκείες στα μάτια των Καθολικών και Διαμαρτυρομένων. Αφού δεν δέχονταν τον μοναδικό Αχούρα Μάζντα και την ζωροαστρική αποκάλυψη, που θεμελίωνε το θείο δικαίωμα το αχαιμενικού θρόνου, είναι αρνητές του Καλού, υπηρέτες του Σατάν και ψυχικώς δόλιοι εξ’ ορισμού. Πλην όλων των άλλων, είχαν δολοφονήσει κήρυκες, κάτι ασυνήθιστο αν όχι πρωτάκουστο.

Η πολεμική τους πρακτική ήταν μονοδιάστατη, ανεξέλικτη και απλοϊκή, δεν προσέφερε την ολοκλήρωση πολλαπλών στρατιωτικών ειδικοτήτων και τεχνολογικών επιτευγμάτων και, λόγω πολιτεύματος και στρατολογικής φύσης, ενείχε προβλήματα πειθαρχίας, εκπαίδευσης και συνοχής. Δεν έδειχναν κανένα ιδιαίτερο θάρρος, και αν και υπήρχαν στιγμιότυπα ευφυίας και μανιακής τόλμης, στερούνταν διοικητικών αρετών και ολοκληρωμένης, εξελιγμένης στρατιωτικής πρακτικής και σκέψης.

Συγχρονη Αναπαράσταση Αποβίβασης Βαριά Οπλισμένου Αθηναίου Πεζοναύτη .

Συλλογος Ιστορικών Μελετων ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Τα τελευταία στερεότυπα αναπαράγονται έκτοτε σε όλους σχεδόν τους ξένους και στους περισσότερους Έλληνες μελετητές. Είναι πάμπολλα τα σχόλια για την ελληνική αρετή και το ελληνικό θάρρος, και για την περσική διοικητική, στρατηγική και λογιστική ικανότητα. Και συνιστούν την κορυφαία διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων, αφού εκτός από Τύχη και ανδρεία, τα Μηδικά ήταν το καλύτερο γνωστό παράδειγμα διεξαγωγής σύγχρονου, ολοκληρωτικού τύπου επιχειρήσεων και από τις δύο πλευρές.

Η περιγραφή του Ηροδότου για την περσική εντύπωση στο Μαραθώνα, όπου η Δρομαία Έφοδος οδήγησε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται περί τρελών, δεν θα έπρεπε να ληφθεί μονοδιάστατα. Τρελοί δεν είναι μόνο οι ανόητοι άφρονες που οδεύουν προς την καταστροφή τους. Τρελοί είναι και οι φανατισμένοι και άφοβοι μανιασμένοι, που ορμούν άφοβα σε ένα αιματηρό όργιο, φαινομενικά χωρίς ίχνος οργάνωσης, συστήματος, σχεδίου και λογικής. Και από την περσική πλευρά, η έφοδος των Μαραθωνομάχων έτσι πρέπει να έμοιαζε. Η απίστευτη σφαγή που ακολούθησε (δεν αναφέρονται αιχμάλωτοι, άρα δεν συνελήφθησαν ενώ 6400 ήταν μόνο οι νεκροί επί του πεδίου, στους οποίους πρέπει να προστεθούν οι πνιγμένοι στο βάλτο και όσοι τραυματίες κατέληξαν αργότερα, εν πλω), η επίθεση στα πλοία και το λουτρό αίματος αναμεμιγμένο με πανικό σαφώς θα άφησαν αυτό το εντύπωμα στον μέσο Πέρση επιβιώσαντα. 

Συγχρονη Αναπαράσταση Ελαφρά Οπλισμένου Πελταστή. Πολλοί απο τους Κοπηλάτες του Στόλου εκτελούσαν υπηρεσίες ελαφρού πεζικού.Συλλογος Ιστορικών Μελετων ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Ούτε θα είδε, ούτε θα ανέλυσε την μαεστρική παράταξη, την καλά υπολογισμένη ταχύτητα της εφόδου και την εκπληκτικής πειθαρχίας και συγχρονισμού κίνηση της διπλής υπερκέρασης που συνοδεύτηκε από μετρημένη καταδίωξη, απεμπλοκή, αναστροφή, εγκάρσια κίνηση και δεύτερη έφοδο. Ακόμη και ανώτεροι Πέρσες διοικητές είναι συζητήσιμο αν μπόρεσαν να αποκτήσουν ακριβή αντίληψη του ελληνικού ελιγμού, του τρόπου εκτέλεσης και των επιμέρους παραμέτρων του.  Προφανώς αντελήφθησαν την ασύμμετρη εξέλιξη της μάχης και τον ελιγμό, αλλά η προμελέτη και ο τρόπος εκτέλεσης ίσως να τους γνωστοποιήθηκαν πολύ αργότερα. Ίσως και ποτέ μέχρι το έργο του Ηροδότου.

Ο Ξέρξης είχε λάβει αυτές τις πληροφορίες από τους βετεράνους του Μαραθώνα. Θυμόταν επίσης ότι στην ιωνική επανάσταση οι Πέρσες κέρδισαν όλες τις μάχες ξηράς πλην μιας, όπου ηττήθηκαν ολοκληρωτικά αλλά με ενέδρα. Αυτό οδηγεί στον υποβιβασμό του αντιπάλου σε πονηρό και θρασύ βάρβαρο. Ο Μαραθώνας, με την αιφνιδιαστική έφοδο, μπορεί κάλλιστα να θεωρήθηκε άλλη μια ενέδρα, όπου ο περσικός στρατός κτυπήθηκε ενώ ήταν ανέτοιμος.

Και οι Έλληνες κάνουν ό,τι μπορούν για να του δικαιολογήσουν αυτήν την άποψη. Στις Θερμοπύλες, τα τρία κλιμακτηριακά περιστατικά χαρακτηρίζονται από μανιώδες θάρρος βαρβάρων (ό,τι πρόσαπταν 200 χρόνια αργότερα οι Έλληνες στους Γαλάτες), ή από ύπουλους αιφνιδιασμούς.  Οι Αθάνατοι την πρώτη ημέρα παρασύρονται σε ενέδρα και κατανικώνται, κάτι που συνιστά τέχνασμα. Η επίθεση στο στρατόπεδο του Ξέρξη για τη δολοφονία του είναι ύπουλο, αιφνιδιαστικό και άνανδρο κτύπημα. Και τέλος, η εξωφρενική «επί θανάτω έξοδος» της τρίτης ημέρας, με μέγιστο άνοιγμα μετώπου και επιθετική κίνηση, που σκόπευε στη μέγιστη δυνατή ζημιά στον αντίπαλο για ένα προδιαγραμμένο ηρωικό τέλος, ήταν απόλυτα βάρβαρη και ενδεικτική ενός μη ορθολογικού αγώνα, που δεν αντιλαμβανόταν την υποχώρηση ή την παράδοση και την πολιτιστική επιλογή της αποδοχής της ήττας. Ενός φανατικού ολοκληρωτικού πολέμου. Σε συνδυασμό με την δολοφονία των κηρύκων, αυτή η ιδέα πιθανότατα οδήγησε στη σύληση του νεκρού του Λεωνίδα από τον Μεγάλο Βασιλιά, που με την προσπάθεια δολοφονίας και το φόνο των κηρύκων θεωρούσε εαυτόν δεσμευμένο σε άλλη κλίμακα πολέμου, πέραν των συνηθισμένων κατακτήσεων. Κατά τον Χίτλερ, αυτός ο πόλεμος είχε κηρυχθεί σε ολοκληρωτική μορφή από τους Έλληνες. Ο όρκος των Πλαταιών, με τις απειλές για τους Μηδίσαντες το περιγράφει ανάγλυφα.

Ακόμη χειρότερα, ακριβώς την ίδια ιδέα πρέπει να αποκόμισαν και οι Πέρσες ναύαρχοι. Δεν γνωρίζουμε για τις θαλάσσιες συγκρούσεις της ιωνικής επανάστασης, αλλά στο Αρτεμίσιο οι Έλληνες επετέθησαν με το που εμφανίστηκε ο περσικός Μέγας Στόλος. Για την περσική οπτική γωνία, δεν δίστασαν καθόλου. Το πρωί εμφανίστηκε ο στόλος, το απόγευμα οι Έλληνες επετέθησαν. Αν ο Διόδωρος έχει δίκιο, επετέθησαν στα περσικά αγκυροβόλια, έκαναν όση ζημιά μπορούσαν και απενεπλάκησαν, αλλά τελικά ακολούθησε ναυμαχία. Την επόμενη μέρα το έκαναν καλύτερα, και δεν ακολούθησε ναυμαχία, ενώ χτυπήσαν καραβοτσακισμένο και εξαντλημένο αντίπαλο. Την τρίτη μέρα, που επετέθησαν οι Πέρσες, απλά αντιστάθηκαν. Είναι προφανές το ότι αποφεύγουν, σε στεριά και θάλασσα τις εκ παρατάξεως μάχες. Κτυπούν με μανία, άγρια και στα όρια της τρέλας σε κάθε ευκαιρία, αλλά περιμένουν και εκμεταλλεύονται περιστάσεις και αδυναμίες. Χαλαρή επιφυλακή, κουρασμένο αντίπαλο, ευνοϊκό έδαφος και καιρό. Δεν πρόκειται για ευγενική μάχη Κυρίων, αλλά για πόλεμο τεχνασμάτων. Αντί να καταλάβουν την διαλεκτική τους, οι Πέρσες προτιμούν να τους θεωρήσουν ύπουλους πλην άφρονες παρανοϊκούς χωρίς πραγματική πολεμική αρετή, αφού εκμεταλλεύονται τις συγκυρίες. 

Συγχρονη Αναπαράσταση  Βαριά οπλισμένου Οπλίτη της Κλασσικής Περιόδου, ο οποίος φέρει ενισχυμενο με  χάλκινες φολίδες και ελάσματα λινοθωρακα  και Οπλιτικό Ξίφος . Κατασκευή www.hellenicarmors.gr Συλλογος Ιστορικών Μελετων ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Η περίεργη μίξη θρασύτατης τόλμης και ευνοϊκών συνθηκών δεν οδηγεί τον επηρμένο περσικό επιτελικό νου στην απόδοση στοχαστικών στρατηγικών ικανοτήτων στην ελληνική πλευρά, αλλά στην υποτίμησή της. Η ήττα στη Σαλαμίνα επέρχεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, με ελληνικό τέχνασμα (προσποιητή κορινθιακή φυγή και τέχνασμα Θεμιστοκλή), που ακολουθείται από ακραίο θάρρος και ύψιστη ικανότητα, αλλά θεωρείται… Ατύχημα από το περσικό επιτελείο. Αυτή η κοντόφθαλμή θεώρηση θα οδηγήσει στην ήττα εκμηδένισης στις Πλαταιές, πάλι με τέχνασμα (σπαρτιατική υποχώρηση) συνδυασμένο από αφύσικη, υπεράνθρωπη δοκιμασία θάρρους (ακλόνητη παραμονή υπό βροχή βελών για ώρα μέχρι την έλευση στη σωστή θέση του περσικού πεζικού ώστε να εξαπολυθεί επίθεση) και παρά τις άριστες πληροφορίες για τις ελληνικές πρακτικές που συγκεντρώνει και αξιοποιεί ο Μαρδόνιος, καταφέρνοντας δύο φορές να αποτρέψει ελληνικούς αιφνιδιασμούς και τεχνάσματα (υπεράσπιση Ασωπού και αλλαγή διατάξεων).

Αυτή η ηθική και διανοητική υπέρβαση εκ συστήματος αγνοείται και αποκρύπτεται δολίως από τους νεότερους μελετητές. Ο χαρακτηρισμός των Σπαρτιατών ως πειθαρχημένων χοντροκέφαλων, ανεγκέφαλων πολεμικών μηχανών (κάτι σε στερεοτυπικό Ναζί, των οποίων άλλωστε είχαν το θαυμασμό) που βασίζεται στα δηλητηριώδη και εμπαθή σχόλια του Θουκυδίδη, συνιστά προκλητική ιστορική εθελοτυφλία. Ήδη από το 494 πΧ γίνεται λόγος όχι για την ανώτερη σπαρτιατική ανδρεία αλλά για την ικανότητα στα τεχνάσματα, μια ικανότητα που ανάγεται στην εποχή του Α’ Μεσσηνιακού πολέμου. Η συμπλεγματική θεώρηση των Σπαρτιατών ως ανίδεων ως προς τα θαλασσινά, έχει ιστορική διάψευση. Δεν γνωρίζουν από ναυμαχίες, αλλά επί μια γενιά προ των Μηδικών αναλαμβάνουν και υλοποιούν αμφίβιες επιχειρήσεις αντιλαμβανόμενοι πλήρως τα χαρακτηριστικά αυτού του είδους πολέμου: εξώνουν τον Λύγδαμι από τη Νάξο, εισβάλλουν στην Αττική δια θαλάσσης (για να νικηθούν από το θεσσαλικό ιππικό), υποτάσσουν την Αίγινα, κάνουν αμφίβια υπερκέραση στην Αργολίδα, όλα αυτά μεταξύ του 515 πΧ και του 494 πΧ, ενώ σκέφτονται να ενισχύσουν τους επαναστατημένους Ίωνες -που σημαίνει μαζική αμφίβια επιχείρηση-και δεν το υλοποιούν μόνο λόγω της τεράστιας ΧΕΡΣΑΊΑΣ απόστασης του περσικού κέντρου βάρους από την ΑΚΤΗ!!! 

Συγχρονη Αναπαράσταση αμφίβιας επιχείρησης κατάληψης ακτής. Συλλογος Ιστορικών Μελετων ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Επικεφαλής του ενιαίου ελληνικού στόλου τίθεται ένας Σπαρτιάτης που μπορεί να μην είναι καλός ναυτικός, να μην γνωρίζει τα μυστικά του εμβολισμού και των ανέμων και να διοικεί μόλις 16 πλοία, αλλά γνωρίζει την τέχνη της διοίκησης, έχει την εμπιστοσύνη των συμμάχων και, πάνω απ’ όλα, αντιλαμβάνεται την στρατηγική και επιχειρησιακή διάσταση του θαλάσσιου πολέμου ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΌ με τις χερσαίες επιχειρήσεις όχι μόνο τακτικής κλίμακας (μάχες), αλλά και επιμελητειακής φύσης (σημεία στραγγαλισμού, ρεύμα ανεφοδιασμού, τακτικές μεταγωγές και κινήσεις κλπ). Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι αυτός ο Σπαρτιάτης ΔΕΝ είναι βασιλιάς, και ο Βασιλιάς εκστρατεύει με μια σχεδόν αστεία δύναμη ξηράς, η οποία έχει καθαρά επιβοηθητικό ρόλο στην προσπάθεια ανάσχεσης του εχθρού στην κεντρική Ελλάδα (η κύρια προσπάθεια γίνεται στο Αρτεμίσιο). Και είναι απόλυτα σημαντικό ότι ο έτερος βασιλιάς, αυτός που ΔΕΝ είναι με το στόλο αλλά περιμένει στη Σπάρτη, το 479 πΧ θα εκτελέσει με απόλυτη μαεστρία την πλέον επιτυχημένη επιχείρηση αμφίβιας εφόδου που γνωρίζουμε, υλοποιώντας στη Μυκάλη έναν πολύπλοκο αμφίβιο ελιγμό και επιτυγχάνοντας έναν προσωπικό τακτικό  θρίαμβο ανεπανάληπτων διαστάσεων.

Μεγάλο μέρος της παρεξήγησης οφείλεται στην εικόνα που έχουμε για τον πόλεμο στην εποχή των Μηδικών. Αν και ο Ηρόδοτος δεν αναφέρει τίποτα τέτοιο, οι απεικονιστικές ενδείξεις προάγουν τον οπλιτικό τρόπο μάχης και τα συμπεράσματα των μελετητών οδήγησαν σε ένα ημιτελετουργικό, σχεδόν καρικατουρίστικο στυλ πολέμου που θεωρούμε ότι υπήρχε, μέχρι την επανάσταση λίγο προ ή κατά τον Πελ Πόλεμο. Η αθηναιοκεντρική θεώρηση της κλασικής εποχής αναφέρει γνωριμία με τους Πελταστές κατά τις απόπειρες αποικισμού της ανατολικής Θρακικής περί τα μέσα του αιώνα (πχ Δαβρησκός), αντιμετώπισή τους ξανά κατά την έναρξη του Πελ Πολέμου στη Σπάρτολο το 230 πΧ), ενσωμάτωσή τους στην αθηναϊκή πολεμική μηχανή το 424 πΧ στη Σφακτηρία και το απόγειό τους με τον Ιφικράτη το 390 πΧ. Πρωτύτερα, οι μάχες ήταν θέμα Οπλιτών και κρίνονταν με την ημιτελετουργική σύγκρουση βαρέος πεζικού που διέπετο από αυστηρούς κανόνες.

Η άποψη αυτή είναι μάλλον ηλίθια. Οι αυστηροί κανόνες ομοιάζουν με το σημερινό Διεθνές δίκαιο του Πολέμου και όχι με κανόνες ποδοσφαιρικού αγώνα, με σκοπό τον περιορισμό μιας άγριας κατάστασης προτού εκφύγει σε θηριωδίες τουρκομογγολικού τύπου- και αυτό όχι πάντα επιτυχώς. Η στυλιζαρισμένη διεξαγωγή πολέμου δεν υπήρξε ποτέ: εκτός των σπαρτιατικών τεχνασμάτων, ο Ηρόδοτος αναφέρει πληθώρα άλλων, όπως των Φωκέων εναντίον των Θεσσαλών.

Συγχρονη Αναπαράσταση Θρακών. Οι Περσες και οι Ελληνες τους χρησιμοποιούσαν πολύ σαν μισθοφόρους. Συλλογος Ιστορικών Μελετων ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

 Το βαρύ πεζικό όντως ήταν το όπλο κρίσης του αγώνα και είχε τη μερίδα του λέοντος στις αναπαραστάσεις διότι όταν γινόταν σύγκρουση φαλαγγών, όλα τα άλλα έπαυαν να έχουν σημασία και ο πόλεμος κρινόταν τελεσίδικα (αν και αυτό ήταν πάλι η ιδανική περίπτωση). Αλλά ακόμη και μεταξύ Ελλήνων, πολλώ δε μάλλον εναντίον βαρβάρων, δεν ήταν αυτή η μοναδική διέξοδος. Η ενέδρα των Καρών στους Πέρσες και των Φωκέων στους Θεσσαλούς δίνουν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Όπως σήμερα τα αεροσκάφη και τα άρματα μάχης σχεδόν μονοπωλούν λόγω θεαματικότητας τις στρατιωτικές αναπαραστάσεις, σε ελάχιστα στρατιωτικώς συνειδητοποιημένες κοινωνίες, αλλά πεζικό υπάρχει, και υπάρχουν και Σώματα υποστήριξης των οποίων το αριθμητικό άθροισμα υπερβαίνει αυτό των Οπλων, έτσι και τότε. Ο Οπλίτης ή ο ιππέας ήταν οι θεαματικότερες, ακριβότερες και ισχυρότερες μονάδες, είχαν το φως της δημοσιότητας αλλά δεν υπάρχει κανείς λόγος να θεωρήσουμε ότι ήταν μόνοι ή ότι οι υπόλοιποι ήταν υποτιμημένοι.

Η υποτίμησή τους είναι μια πολιτική αντίληψη που παραπέμπει σε τιμοκρατικά ή ολιγαρχικά πολιτεύματα. Πιθανώς οι αριστοκράτες ή αργότερα η μεσαία τάξη όντως να περιφρονούσαν το κοινωνικό και πολεμικό γίγνεσθαι αυτών των ανδρών, όπως συνέβαινε με το ιππικό των ιπποτών στον εκατονταετή πόλεμο. Παρ’ όλ΄’ αυτά η μονάδα του ιπποτικού στρατού, η Λόγχη, διατηρούσε πεζικό σε περίοπτη θέση και με σημαντικά καθήκοντα. Είναι ασαφές αν η υποτίμηση και η ανυπαρξία τω άλλων όπλων στην αρχαία Ελλάδα των Μηδικών Πολέμων είναι σημερινή ή έστω ύστερη ιστορική παρανόηση, κοινωνική πραγματικότητα, προκατάληψη συγκεκριμένων πολιτικών οντοτήτων ή τέλος πρωθύστερη ερμηνεία στα πλαίσια των κοινωνικών αναταρραχών του Πελ Πολέμου, και των προ αυτού, οπότε γράφονται οι Ιστορίες που διαθέτουμε.

Σύγχρονη Αναπαράσταση σκηνής Μονομαχίας Πελταστη  και Οπλίτη.  Συλλογος Ιστορικών Μελετων ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ

Παρά τον χρόνο αυτό, τις επιρροές του και την φόρτισή του, τίποτα στον Ηρόδοτο δεν μας δείχνει ανυπαρξία ελαφρού πεζικού και άγνοια ή άρνηση χρήσης του. Ακόμη και ο Θουκυδίδης μιλά για Θηβαίους Πελταστές στο Δήλιο το 424 πΧ, και οι Θηβαίοι δεν είχαν καμία σχέση με τους Θράκες και τους Μακεδόνες. Το ελαφρύ πεζικό της Σφακτηρίας δεν είναι πελταστές θρακικού τύπου, ενώ αντίθετα στη Σπάρτολο το 430 είναι πελταστές. Το ίδιο και στην Αμφίπολη το 422 πΧ, ενώ στην αιτωλική καταστροφή του Δημοσθένη το 427 πάλι δεν αναφέρονται πελταστές. Πηγαίνοντας πίσω, στον Ηρόδοτο, η αναφορά ότι στις Πλαταιές οι Είλωτες ήταν οι μόνοι Ψιλοί πραγματικά οπλισμένοι για πόλεμο (προφανώς με κανονικά όπλα χειρός και όχι με εργαλεία ή μαχαίρια γενικής χρήσης και με ακόντια πολεμικού κι όχι κυνηγετικού τύπου) δείχνει επάρκεια οπλισμού, συνειδητή χρήση και φυσικά γνώση των όρων ανάπτυξης και εκμετάλλευσης. Ακόμη και οι Ψιλοί των λοιπών πόλεων, που δεν είχαν τον κατάλληλο οπλισμό, είναι απόλυτα προφανές ότι θα χρησιμοποιηθούν σε μάχιμο ρόλο, πιθανώς με κυνηγετικό οπλισμό ή με αυτοσχέδια μέσα.

 Αυτό αποδεικνύει πλήρη μεθοδολογική κατανόηση και ολοκλήρωση των επιχειρήσεων ελαφρού πεζικού. Από την άλλη μεριά, η όλη διαλεκτική, τα επιχειρήματα, οι κινήσεις και οι ελιγμοί στην εκστρατεία του 479 πΧ δείχνουν ένα ώριμο σύστημα διεξαγωγής εδαφικού πολέμου κινήσεων στο οποίο οι μάχες αποτελούν κεντρικό πλην όχι απαραίτητο γεγονός. Αντίστοιχα, και παρά τις αποτυχίες, όλη η εκστρατευτική περίοδος του 480 πΧ αποτελεί από ελληνικής πλευράς ένα υπόδειγμα διεξαγωγής εδαφικού πολέμου θέσεων, του μόνου εφικτού λόγω της τεράστιας διαφοράς δυνάμεων. Αυτές οι ενδείξεις μπορούν να προστεθούν στα σπαράγματα αφηγήσεων που δίνει ο Ηρόδοτος για τις συγκρούσεις (ιδίως τον Γ’ Ειλωτικό Πόλεμο) που λαμβάνουν χώρα μετά τα Μηδικά για να σχηματίσουν, μέχρι τις αρχές του Μεγάλου Πελ. Πολέμου, μια συνεχή εφαρμογή αρχών και μεθόδων εδαφικού πολέμου σύγχρονου τύπου που δεν έχει καμία σχέση με τις στερεοτυπικές συγκρούσεις φαλαγγών. Δεν υπάρχει λόγος να θεωρήσουμε ότι ι τελευταίες αποτελούν μύθο και δεν συνέβαιναν, ούτε ότι ουδέποτε συνέβαιναν έτσι, αλλά δεν ήταν ο κανόνας.

 Όπως και σήμερα οι πολεμικές επιχειρήσεις ενός μετώπου μπορούν να λάβουν πολλές μορφές και όχι απαραίτητα την πλέον σύγχρονη η κοινή, θα έπρεπε να αναγνωρίσουμε μια αντίστοιχη πολυμορφία και στην τότε εποχή, βασισμένη στις συνθήκες αλλά και τις προσωπικές, πολιτικές ή ιδεολογικές προτιμήσεις των κυρίων παικτών και των ηγητόρων ή των πολιτικών σωμάτων.